Bergrede

Het thema van Jezus als de nieuwe Mozes maakt Matteüs bij uitstek tot een ethisch evangelie. De Halakha (levensweg en wetsuitleg) staat centraal. Met name de relatie van Matteüs met de brief van Jacobus en de Didachè is door verschillende onderzoekers bestudeerd (denk bijvoorbeeld aan het werk van Huib van de Sandt in 2002 met David Fluesser en in 2008 met Jürgen Zangenberg).

De Bergrede, een compositie van Matteüs op basis van geschreven en mondeling overgeleverde woorden van Jezus, of aan hem toegeschreven, heeft in de Hermeneia-serie een eigen commentaar van Hans Dieter Betz (1995). Maak voor jezelf eens de vergelijking met de veel kortere veldrede in Lucas 6:17-49. Bekijk ook hoe de meeste stukken die in Lucas 6 ontbreken op andere plekken in het Lucas-evangelie wel aan bod komen. Wat is het effect van Matteüs' werk als componist en editor?

De ‘werkingsgeschiedenis’ (een begrip van Hans-Georg Gadamer) van de Bergrede in de ontwikkeling van de ethiek en onze visie op Jezus is van enorm belang. Het bevat de gouden regel, het Onze Vader en talrijke zegswijzen die als vaste uitdrukkingen een plek hebben gevonden in de moderne talen. Zoek eens uit hoe de Bergrede hervormers als Martin Luther King en Ghandi beïnvloed. Hoe verklaar je de enorme impact van Matteüs’ compositie zowel binnen de kerk als daarbuiten?

Astrologie en geboorteverhalen 

Onvoldoende oog voor de alomtegenwoordige rol van astrologie in de vroege keizertijd in filosofie, wetenschap, politiek en literatuur heeft ons begrip van de precieze taal van het verhaal van de ster van Bethlehem (maar ook van de ontwikkeling van Paulus naar de gnostiek) in de weg gestaan. Op basis van het baanbrekende werk van Michael Molnar, The Star of Bethlehem (1999, 2013) kwam in 2015 de bundel The Star of Bethlehem and the Magi (onder redactie van Peter Barthel en G.H. van Kooten) tot stand, de vrucht van een conferentie in Groningen het jaar daarvoor. Maar ook als de ster een historisch gegeven lijkt te zijn blijft de vraag wat de historische, retorische of symbolische functie van die vertelling is in het Evangelie naar Matteüs. Hoe benader jij die vraag?

Kan de munt van Quirinius met de ster en het schaap de verschillende geboorteverhalen in Matteüs en Lucas verklaren? Heeft de munt betekenis gekregen in de handen en de verhalen van de volgelingen in Antiochië en Syrië, waar de munt circuleerde? Draaiden zij dit symbool van Romeins imperialisme om tot een argument voor Jezus als de beloofde messias? Verwerkten zij of Lucas zelf dit beeld tot het verhaal van de stralende engel in de sterrennacht die de geboorte van de messias verkondigde aan de herders in het veld?
Molnar identificeerde twee astrologische gebeurtenissen: in 6 na Christus betrof het opkomen van de koningsster en zijn boodschapper (Jupiter en Mercurius) in het sterrenbeeld Ram (de regio van Syrië en Judea), in 6 voor Christus was de de verduistering van de koningsster in het sterrenbeeld Ram. Molnar heeft het er niet over maar heeft die astrologische samenloop een rol gespeeld bij de paranoia van Herodes de Grote in die tijd? Heeft Matteüs bestaande verhalen over de wrede 'farao' Herodes en zijn magiërs gebruikt voor zijn geboorteverhalen over Jezus als een nieuwe Mozes?

Datering

De mogelijkheid dat (een substantieel deel van) Matteüs in de aanloop naar of rond de verwoesting van Jeruzalem geschreven werd, is van groot belang voor (1) het begrip van Matteüs, (2) de datering van Marcus, en (3), de relatie met Lucas en het synoptisch probleem (zie het volgende hoofdstuk). Ik ben daarvan overtuigd door de wijze waarop Matteüs het einde nog nadrukkelijker dan Marcus direct verwacht na de verwoesting (de toevoeging van ευθεως in 24:29 aan Mar 13:24). Vergelijk op dit punt het commentaar van R.T. France (2007), dat ook uitgaat van een vroegere datering, met andere commentaren. Zijn er alternatieve verklaringen? Welke verklaring is voor jou het sterkst? Is er beslissend bewijs tegen de verklaring dat Matteüs rond het jaar 70 tot stand kwam?

Geschiedenis

De geschiedenis van de Joodse oorlog is vooral geboekstaafd in het verslag van De Joodse Oorlog van Josephus, een Joodse commandant die zich overgaf aan de Romeinse generaal Vespasianus en in Rome schreef over de Joodse geschiedenis. De getallen aan slachtoffers e.d. lijken (zijn) te hoog maar er is geen werk dat je dichter bij de beleving van die tijd brengt. Een christelijke aanvulling geeft Eusebius in zijn Kerkelijke Geschiedenis (II.23-III.12). Tacitus’ Geschiedenissen beschrijft goed de Romeinse crisis van het jaar 68: revoluties in Rome na het ineenstorten van de Julisch-Claudische dynastie, de Bataafse opstand die de grens met Germania bedreigt en de Joodse opstand die de grens met het Parthische Rijk in gevaar brengt.

Impact

Ongeacht of je deze datering wilt overwegen, dan nog moet het trauma van de oorlog van enorm belang zijn geweest voor joodse mensen in Syrië en zeker voor de vluchtelingen uit Palestina die zich bij de gemeenten in Syrië zullen hebben aangesloten. Wat doet het rebellen of oorlogsvluchtelingen als ze de boodschap ‘heb uw vijanden lief’ horen? Hoe ondersteunt in Matteüs het verhaal van kruisiging dit onderwijs? Wie zijn de vijanden die Jezus liefheeft?

Hoe vind je deze suggesties?

Met jullie scores en reacties kijken we voor welke suggesties verbeterd moeten worden. Heb je daar concrete ideeën over, stuur dan een e-mail.

Rating: 0 sterren
0 stemmen

Deel gedachten met elkaar

Deel je gedachten met een reactie hieronder. Wees vriendelijk, constructief en respectvol in je reactie op anderen. Plaats reacties hieronder dan ook onder je eigen naam. Wil je liever vertrouwelijk iets aan ons melden of je reactie laten verwijderen, stuur ons dan een e-mail.

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.

Reactie plaatsen