Luisteroefening

Er is wel gezegd dat het in de moderne literatuur meer gaat over karakterontwikkeling en in de klassieke literatuur meer over het manifest worden van een (onveranderlijk) karakter. Hoe ervaar je dat in het evangelie van Marcus in de dynamiek tussen ‘mensenzoon’ en ‘zoon van God’? Hoe worden de leerlingen gekarakteriseerd (als de leraren van de volgende generatie of als medeleerlingen)? Hoe wordt de sociale context gepresenteerd (als vreemd voor het publiek of als eigen)? Wat is de aard van het ‘koninkrijk van God’ of, als je het anders vertaalt, het ‘koningschap van God?’

Genre

In hoeverre is het Evangelie naar Marcus nog de verkondiging van Jezus als Heer en als zoon van God (zoals in de brieven van Paulus) of al een Grieks-Romeinse biografie van de Jezus (Richard Burridge, What are the Gospels?), zoals de levensbeschrijvingen van beroemde mensen door Diogenes Laërtius, Plutarchus, of Philo van Alexandrië? Of is Marcus voor een verhaal waarin de lezer wordt uitgenodigd zich met Jezus of de discipelen te identificeren? Wat vind je van de stelling van Mark Rhoads dat dit evangelie bedoeld was ter ondersteuning van een performatieve voordracht, zodat Jezus ‘present’ gesteld werd in de gemeenschap?

Plot

Het verhaal van Jezus is uitzonderlijk krachtig gebleken. Wellicht hangt dit samen met dieperliggende symbolische verhaalstructuren waar de mensheid zich van oudsher in herkent. Kijk bijvoorbeeld naar de Hero's Journey in de suggesties voor geïnteresseerden. Volgens Christopher Booker (2004, ook samengevat op wikipedia) zijn er ‘Seven Basic Plots’ die het bestaan betekenis geven, vanaf het moment dat mensen verhalen gingen vertellen: Overcoming the Monster, Rags to Riches, The Quest, Voyage and Return, Comedy (het verlangen van de held wordt vervuld), Tragedy (de hoofdpersoon faalt) en Rebirth. Welke psychologische en pedagogische functies vervullen zulke plotstructuren? Ga eens na welke plots je kunt herkennen in het korte Evangelie naar Marcus. Zegt dat iets over de psychologische en pedagogische functies die dit verhaal vervulde voor de volgelingen van Jezus?

Herinnering en memoires

In hoeverre bevat dit evangelie de ‘memoires van de apostelen’ (Justinus Martyr) of de inbreng van ooggetuigen (Richard Bauckham, Eyewitnesses)? Is het een verzameling van tradities (vormkritiek), een narratieve creatie van een verteller (Geert van Oyen) of een uitdrukking van social memory van een groep (Sandra Hübenthal)? Wat zegt het over Jezus, wat zegt het over de schrijver, en wat zegt het over de gemeenschap waarin het tot stand kwam en gebruikt werd?

Datering

Hoezeer is Marcus geworteld in een Aramese setting (Maurice Casey, Aramaic sources of Mark’s Gospel), van Galileïsche vissers (Mendel Nun, Sea of Galilee) en bezig met de Halacha van Joodse gelovigen in de 40’er jaren (James Crossley, The Date of Mark’s Gospel)? Hoe verhoudt zich dit tot het synoptisch probleem?

Is de voorspelling van de ‘gruwel der verwoesting’ in Marcus 13 een bewijs voor een late datering (“niemand kon de verwoesting van de tempel voorzien hebben”) of van een vroege datering (“de profetie is niet een accurate weergave van de gebeurtenissen in het jaar 70”)? We komen hierop terug bij het lezen van Matteüs.

Tekstkritiek en de betrouwbaarheid van Marcus

De informatie van Marcus 6 over Antipas, Filippus en Herodias wordt vaak gecorrigeerd op grond van het werk van Josephus (geschreven in Rome in de jaren 90), die ervan uitgaat dat Herodias alleen een eerder huwelijk heeft gehad met haar oom Herodes, en dat niet zijzelf maar haar dochter Salomé met Filippus getrouwd was (die in het jaar 33/34 stierf). Heeft tekstkritiek iets te maken met de waardering van de gegevens in Marcus 6?

Bekijk de vier verschillende varianten voor het Grieks van Mar 6:22, ‘van zijn dochter Herodias,’ of ‘van de dochter van Herodias:’
1. τῆς θυγατρὸς αὐτου Ἡρῳδιάδος (ℵ, B, D, L, Δ)
2. τῆς θυγατρὸς τῆς Ἡρῳδιάδος (ƒ1)
3. τῆς θυγατρὸς αὐτῆς τῆς Ἡρῳδιάδος (A, C, K, N, Γ, Θ, ƒ13, meerderheid)
4. τῆς θυγατρὸς αὐτῆς Ἡρῳδιάδος (W)
Vergelijk ook de varianten van Mat 14:6:
i. ‘η θυγάτηρ τῆς Ἡρῳδιάδος (meerderheid)
ii. ‘η θυγάτηρ Ἡρῳδιάδος (W, Θ, ƒ13)
iii. ‘η θυγάτηρ αυτου Ἡρῳδιας (D)

Is het meisje nu de dochter van Herodias of van Herodes Antipas (en heet ze eveneens Herodias, net als - in dat geval - haar stiefmoeder)? Dat laatste is historisch onwaarschijnlijk maar werd op enig moment wel de voorkeurslezing van Nestlé-Aland. Uit de werken van diezelfde Josephus begrijpen we dat Herodes Antipas kinderloos was en trouwde met Herodias die uit een eerder huwelijk een dochter met de naam Salomé had. Ook in Mar 6:17 en 19 is de naam van de vrouw Herodias en in 6:24 en 28 is het meisje haar dochter. Wat vind jij de lectio difficilior en waarom? Hoe verklaar je nu alle vier varianten in Markus? Zie je correcties van variant 1 naar 4 en 2, en dan ‘harmonisatie’ van 2 en 4 naar 3? Zie je vereenvoudigingen van variant 3 naar 2 en 4, en dan een verschrijving van 4 naar 1? Of zie je een ander alternatief? Wat vind jij de zwakste schakel in deze opties? Is er beïnvloeding van Mar naar Mat of vice versa? Of is er een derde bron?
Ik vraag me af of het probleem teruggaat op een ambiguïteit in een Aramese bron met een genitief-constructie zoals kṯāḇtāh d(î)-malkṯâ, ‘geschrift-van-haar dat-is-van de-koningin,’ die in het latere Aramees populair werd (en als eerste in Galilea). Het partikel dî kon echter ook betrekkelijk begrepen worden (D.K. Andrews “The Translation of Aramaic DÎ in the Greek Bibles,” 1947). Je krijgt dan ‘η θυγάτηρ αὐτῆς τῆς Ἡρῳδιάδος of ‘η θυγάτηρ αὐτῆς Ἡρῳδιας (in beide gevallen kun je αὐτῆς ook weglaten). In een Griekse hoofdzin kan je het verschil normaal gesproken zien aan de naamval van Herodias, maar in Mar 6:22 is dat niet te zien omdat de hele constructie in de genitivus staat (τῆς θυγατρὸς). Is de naam van de dochter nu Herodias, of is zij de dochter van Herodias? Geen probleem als je publiek weet over wie je het hebt, maar voor latere lezers behoeft dat verduidelijking. Wat zegt dat over de informatie in Marcus? Kan een latere kopiist, die onvoldoende kennis had van de stamboom, de tekst hier foutief verhelderd hebben? Kan Marcus betrouwbaarder zijn dan Josephus?

Hoe vind je deze suggesties?

Met jullie scores en reacties kijken we voor welke suggesties verbeterd moeten worden. Heb je daar concrete ideeën over, stuur dan een e-mail.

Rating: 0 sterren
0 stemmen

Deel gedachten met elkaar

Deel je gedachten met een reactie hieronder. Wees vriendelijk, constructief en respectvol in je reactie op anderen. Plaats reacties hieronder dan ook onder je eigen naam. Wil je liever vertrouwelijk iets aan ons melden of je reactie laten verwijderen, stuur ons dan een e-mail.

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.

Reactie plaatsen